Terytorium Polski prawie w całości znajduje się w zlewisku Morza Bałtyckiego (99,7 %), z czego zdecydowana większość przypada na dorzecza Wisły i Odry. Tylko z niewielkich terenów wody powierzchniowe odprowadzane są do Morza Czarnego (górny bieg Orawy i Strwiąża w Karpatach) oraz do Morza Północnego (krótkie odcinki Izery i Orlicy w Sudetach). Wielkość dorzeczy w Polsce przedstawia poniższa tabela i diagram, a ich rozmieszczenie pokazuje mapa.
Charakterystyczną cechą dorzeczy Wisły i Odry jest ich asymetria. Stosunek powierzchni dorzecza lewego do prawego wynosi dla Wisły 27:73, a dla Odry 30:70. Główną tego przyczyną było ukierunkowanie się sieci rzecznej w okresie plejstoceńskich zlodowaceń zgodnie z ogólnym nachyleniem obszaru Polski, tj. ku północnemu-zachodowi.
Rzeki Polskie posiadają reżim śnieżno-deszczowy – wysokie stany wód notowane są wiosną i latem. Wezbrania wiosenne następują, gdy rozpoczyna się proces topnienia śniegu, zwłaszcza w górach. Włącza się wówczas do obiegu tak duża ilość wody, że niektóre rzeki wylewają. Zjawisku temu sprzyjają zatory lodowe (szczególnie często występujące w dolnych odcinkach Wisły i Odry), które utrudniają odpływ wody do Bałtyku oraz wciąż niedostateczne zabezpieczenie przeciwpowodziowe. Letnie wezbrania rzek przypadają na koniec czerwca i lipiec. Wiążą się one z częstymi i obfitymi opadami deszczu w tym okresie, zwłaszcza w górach. Najniższe stany wód w rzekach Polski występują pod koniec lata i na początku jesieni (małe opady) oraz w zimie, kiedy to bardzo duża ilość wody jest magazynowana w postaci śniegu i lodu. Na rzekach przymorza pojawiają się czasami tzw. wezbrania sztormowe. Powodują je długotrwałe wiatry północne, które piętrzą wodę Bałtyku w ujściach rzek, utrudniając w ten sposób swobodny jej odpływ.
Wezbrania i powodzie oraz ich przyczyny (wg W. Stankowskiego)
Kolory na mapie oznaczają obszary występowania tych zjawisk w określonych miesiącach.
Najdłuższą i największą rzeką Polski jest Wisła (1047 km długości, 194 km2 powierzchni dorzecza, 1080 m3/s średniego przepływu). Jej źródła znajdują się na stokach Baraniej Góry (Beskid Śląski), na wysokości 1106 m n.p.m.. Początkowo rzeka ma charakter potoku górskiego, jednak już od Kotliny Oświęcimskiej staje się rzeką nizinną. W okolicach Elbląga i Gdańska Wisła zbudowała deltę rozdzielając się na kilka ramion (Nogat, Szkarpawa, Leniwka). Do Bałtyku uchodzi jednak sztucznym przekopem pod Świbnem, który otwarto w 1895 roku. Źródła Odry – drugiej pod względem długości rzeki w Polsce – znajdują się w Górach Oderskich (Republika Czeska) na wysokości 634 m n.p.m. Całkowita długość Odry wynosi 854 km, z czego na Polskę przypada 742 km. Począwszy od Kędzierzyna-Koźla Odra jest skanalizowana i do swojego ujścia w Zalewie Szczecińskim stanowi ważny szlak komunikacyjny.
Wodospady są w Polsce dosyć rzadkim elementem krajobrazu – występują praktycznie tylko w górach. Najwyższy z nich to, licząca 64 metry wysokości, Wielka Siklawa. Wodospad ten znajduje się w Tatrach, w sąsiedztwie Doliny Pięciu Stawów, na Roztoce. Nieco niżej w Dolinie Roztoki położone są Wodogrzmoty Mickiewicza – grupa 3 malowniczych wodospadów (Wyżni, Pośredni i Niżni). Te i inne wodospady przedstawiono w tabeli. ___________
Na terytorium Polski występuje około 9 300 jezior, które łącznie zajmują powierzchnię 316 927 ha (1 % powierzchni kraju). Ich geneza związana jest przeważnie z erozyjną i akumulacyjną działalnością ostatniego zlodowacenia, zwanego bałtyckim. Rozmieszczenie jezior jest bardzo nierównomierne – największe skupiska znajdują się na północy (patrz Ogólnogeograficzna mapa Polski). Wyróżnia się 3 duże zgrupowania jezior, czyli Pojezierza: Pomorskie, Mazurskie i Wielkopolskie. Na Pojezierzu Pomorskim występuje największa ilość jezior (około 4130), jednak tylko nieliczne z nich osiągają znaczne rozmiary. Natomiast na Pojezierzu Mazurskim jezior jest mniej (około 2560), ale za to zajmują one większą powierzchnię (1417 km2). Tam też znajduje się największe – Śniardwy (113,8 km2) – i najgłębsze – Hańcza (108,5 m) – jezioro Polski. W pozostałych regionach kraju, z wyjątkiem Polesia Lubelskiego i Tatr, jeziora są rzadkim elementem krajobrazu.
Do grupy jezior powstałych w wyniku działalności lądolodu (patrz też Zlodowacenia w Polsce) zalicza się: - jeziora rynnowe – np. Hańcza, Gopło, Raduńskie, Drawsko, Mikołajskie, Wigry, - jeziora moreny dennej – np. Śniardwy, Mamry, Niegocin, - tzw. oczka polodowcowe – jeziora o małej powierzchni.
Na południu kraju, w Tatrach i Karkonoszach, w zagłębieniach po lodowcach górskich utworzyły się jeziora cyrkowe (karowe). Noszą one najczęściej nazwy stawów, np. Czarny Staw, Przedni Staw w Tatrach, Wielki Staw i Mały Staw w Karkonoszach. Najbardziej znanym jeziorem/stawem górskim w Polsce jest Morskie Oko.
Wzdłuż wybrzeża Bałtyku występują rozległe, ale płytkie jeziora przybrzeżna, np. Łebsko, Gardno, Jamno, Wicko, Bukowo. Na obszarach zbudowanych ze skał węglanowych (np. Polesie Lubelskie, Niecka Nidziańska) znajduje się wiele małych i zazwyczaj głębokich jezior krasowych. W dolinach dużych rzek (np. Wisły, Warty, Bugu) spotkać można szereg jezior, które przeważnie znajdują się w fazie intensywnego zarastania – są to starorzecza (jeziora zakolowe ), np. Jezioro Czerniakowskie w Warszawie. Na Żuławach Wiślanych, w delcie Wisły znajduje się Jezioro Druzno – przykład jeziora deltowego.
Największe i najgłębsze jeziora naturalne w Polsce przedstawione są w tabeli.
Oprócz jezior naturalnych na obszarze Polski istnieje wiele zbiorników sztucznych – jezior zaporowych. Spełniają one różne funkcje, m. in. umożliwiają regulację biegu rzeki, przyjmują nadmiar wody w czasie zwiększonych przepływów, spiętrzona w nich woda napędza turbiny w elektrownich wodnych, służą jako akweny rekreacyjno-sportowe. Największe jeziora zaporowe przedstawione zostały w tabeli. __________
W Polsce występują też inne rodzaje wód powierzchniowych. Tereny trwale nasycone wodą, czyli bagna i mokradła, powstają na nieprzepuszczalnym podłożu. Największe ich skupiska znajdują się w dorzeczu Narwi i Biebrzy oraz na Polesiu Lubelskim. Dla celów gospodarczych tworzy się stawy. Przykładem mogą tu być duże kompleksy rybnych stawów hodowlanych w okolicach Milicza i Żmigrodu na północ od Wrocławia. Innym wytworem działalności człowieka są kanały. Wykorzystuje się je głównie do transportu wodnego. Do najważniejszych wodnych szlaków transportowych Polski należą kanały: Augustowski, Wieprz-Krzna, Gliwicki, Ślesiński, Notecki, Bydgoski, Żerański oraz Elbląski (z unikatowym na skalę światową systemem pochylni, przy pomocy których pokonywana jest 100-metrowa różnica wysokości). Małe kanały służą także do irygacji (nawadaniania) pól uprawnych. Woda w postaci trwale zamarzniętej – czyli lądolody, lodowce, lód pływający, wieloletnia zmarzlina itp. – obecnie w Polsce nie występuje. Jednak w epoce plejstocenu na obszar naszego kraju kilkakrotnie nasuwał się lądolód, pozostawiając po sobie wiele różnorodnych form krajobrazu, np. jeziora, wzgórza morenowe, równiny sandrowe i in. Więcej na ten temat można dowiedzieć się z rozdziału Zlodowacenia w Polsce. __________
Wody podziemne w Polsce występują w luźnych skałach czwarto- i trzeciorzędowych oraz w skałach litych jako wody szczelinowe i miejscami krasowe. Niektóre wody wgłębne, nagromadzone głównie w piaskach i glinach, utworzyły system basenów artezyjskich i subartezyjskich, w których wody znajdują się pod ciśnieniem hydrostatycznym (np. na Nizinie Mazowieckiej).
Przekrój przez warszawską nieckę artezyjską (wg J. Lewińskiego)
Na wyżynach i w Tatrach Zachodnich, a więc na obszarach zbudowanych z wapieni, gipsów i margli (skały węglanowe), wody podziemne występują w postaci kanałów krasowych. Część wód krążących pod ziemią w wyniku rozpuszczania niektórych pierwiastków staje się silnie zmineralizowana. Wody mineralne występują w naszym kraju w czterech głównych rejonach: w Sudetach, w Karpatach i na Pogórzu Karpackim, w Niecce Nidziańskiej oraz na północnym zachodzie Polski. Są to na ogół: - solanki – zawierają rozpuszczoną sól kamienną (NaCl), - szczawy – zawierają kwaśne węglany wapnia i sodu, - wody siarczanowe – zawierają siarczki sodu i wapnia. W Cieplicach Zdroju (obecnie część Jeleniej Góry), w Lądku Zdroju, a także w Zakopanem występują głębinowe wody termalne, zwane też cieplicami. Mają one temperaturę wyższą od średniej rocznej temperatury powietrza w danym miejscu, np. w Cieplicach stwierdzono 61,5°C, co jest najwyższą temperaturą w Polsce. Wody termalne znalazły szerokie zastosowanie w lecznictwie, a obecnie coraz częściej wykorzystywane są w ciepłownictwie.
