WODY MORSKIE  

na Świecie, w Europie, w Polsce

HYDROSFERA
Typy mórz
Wody śródlądowe

__________

Zdecydowana większość wody zawartej w hydrosferze zgromadzona jest we wszechoceanie (Oceanie Światowym), który pokrywa blisko 3/4 powierzchni Ziemi. Umownie został on podzielony na 4 części nazwane oceanami: Spokojnym, Atlantyckim, Indyjskim i Arktycznym.
W obrębie oceanów znajdują się mniejsze akweny – morza, zatoki i cieśniny. Wyróżniono je przede wszystkim na podstawie przebiegu linii brzegowej, co jest wyjaśnione w rozdziale Ukształtowanie poziome.

Wszystkie oceany i morza to wody słone. Pod względem chemicznym są one kilkuprocentowymi roztworami soli. Średnie zasolenie wód wszechoceanu wynosi 3,5% (35‰).

Charakterystyczną cechą wody jest to, że nagrzewa się i ochładza wolniej od lądu. W związku z tym roczne amplitudy temperatur powietrza nad oceanami są znacznie mniejsze niż nad lądami – stąd łagodniejszy klimat na wybrzeżach morskich.

Duże znaczenie dla klimatu mają także prądy morskie (oceaniczne). Są to ruchy stosunkowo wąskich, przypowierzchniowych mas wody wzdłuż określonych kierunków. Płynące tak strumienie tworzą ogromny zamknięty system cyrkulacji. Do ich powstania przyczyniły się głównie stałe wiatry (np. pasaty) oraz ruch obrotowy Ziemi (siła Coriolisa). Wyróżnić można prądy ciepłe, których woda jest cieplejsza od otaczającego oceanu i prądy zimne o wodzie chłodniejszej.

Najłatwiej dostrzegalnym ruchem wody morskiej jest falowanie. Powstaje ono w wyniku tarcia wiatru o powierzchnię wody. Jest to w zasadzie pionowy ruch cząsteczek wody, który jednak przy bardzo silnym wietrze oraz na wybrzeżach (fale przyboju) zamienia się na ruch postępowy – następuje charakterystyczne załamywanie się fal. Na otwartym oceanie fale osiągają wysokość od kilku do kilkunastu metrów, a długość od kilku do kilkuset metrów. Jest to oczywiście uzależnione od siły wiatru. Zdarzają się też fale morskie o większych amplitudach, sięgających nawet 30 metrów – to fale tsunami, które wywoływane są przez podwodne trzęsienia ziemi. Tsunami bardzo szybko rozpędzają się (nawet do prędkości 800 km/h) i uderzając z ogromną siłą czynią na wybrzeżach wielkie, często tragiczne w skutkach zniszczenia.

Bardzo interesującym rodzajem ruchu wody morskiej są pływy – przypływy i odpływy. Mechanizm powstawania fal pływowych jest przedstawiony w rozdziale Ruchy Ziemi i ich konsekwencje.

morze – akwen, stanowiący część oceanu, w bezpośrednim sąsiedztwie lądów, np. Morze Północne; (patrz też rozdział Typy mórz)
zatoka – część oceanu, morza, jeziora “wciśnięta” w ląd (otoczona lądem z trzech stron); niektóre zatoki, ze względu na wielkość i sposób połączenia z oceanem, są właściwie morzami, np. Zatoka Bengalska
cieśnina – zwężenie obszaru wodnego pomiędzy dwoma lądami, np. Cieśnina Drake’a

powrót na początek strony