Przyroda > Klimat i krajobrazy Ziemi > Strefy klimatyczne

Strefy klimatyczne	Słowa kluczowe:
	- klimat - składniki klimatu - temperatura powietrza - opady atmosferyczne - pory roku

	Żeby zacząć mówić o strefach klimatycznych, należy najpierw odpowiedzieć sobie na następujące pytanie: Co to jest klimat? Klimatem nazywamy typowe stany atmosfery występujące na danym obszarze i powtarzające się każdego roku. Stan atmosfery opisywany jest przy pomocy składników klimatu, które są takie same jak składniki pogody. Zaliczają się do nich m.in.: temperatura powietrza, opady atmosferyczne, ciśnienie atmosferyczne, wiatr, zachmurzenie, wilgotność powietrza, zjawiska pogodowe.
	Pogoda to stan atmosfery w danej chwili, natomiast klimat odnosi się do stanów atmosfery w ciągu roku. Jedną z cech klimatu jest występowanie pór roku: wiosny, lata, jesieni i zimy.
	Wymienione wyżej składniki klimatu przyjmują na świecie bardzo różne wartości. Na przykład temperatury powietrza w najzimniejszych miejscach spadają poniżej –80°C, a w najgorętszych przekraczają +50°C — dla porównania w Polsce w ciągu roku przeciętnie mieszczą się w przedziale od –20°C w zimie do +35°C latem. Zobacz mapy średnich temperatur stycznia i lipca na świecie. Także opady atmosferyczne wykazują na Ziemi dużą zmienność – od niemal całkowicie suchych obszarów pustynnych po wilgotne lasy równikowe, na które codziennie spadają ulewne deszcze zenitalne. Zobacz mapę rocznych sum opadów na świecie.
	Dlaczego w jednych miejscach jest cieplej, a w innych zimniej? Czemu na jednych obszarach deszcze padają często, a na innych rzadko? Głównym czynnikiem decydującym o zróżnicowaniu klimatycznym na Ziemi jest ilość promieniowania słonecznego, jaka dociera do jej powierzchni w ciągu roku. Tam gdzie Słońce świeci najdłużej i pod największym kątem, tam dostarcza najwięcej ciepła. Na Ziemi tym najcieplejszym obszarem jest strefa między zwrotnikami. Natomiast najmniej promieniowania słonecznego dociera do obszarów okołobiegunowych i tam jest najzimniej. Podział na strefy oświetlenia Ziemi jest następstwem ruchu obiegowego naszej planety wokół Słońca – więcej na ten temat możesz dowiedzieć się tutaj (program gimnazjum). W związku ze zmienną ilością promieniowania słonecznego, jakie dociera do powierzchni Ziemi, powietrze znajdujące się nad nią (atmosfera) ogrzewa się w różnym stopniu i nieustannie krąży, zgodnie z prawami fizyki, np.: ciepłe powietrze jest lżejsze od zimnego, dlatego unosi się ku górze; powietrze przemieszcza się z obszaru wysokiego ciśnienia (wyżu) w kierunku obszaru niskiego ciśnienia (niżu); ruch wirowy Ziemi powoduje odchylenia prostolinijnych kierunków ruchu powietrza (na skutek działania siły Coriolisa); Ruch powietrza w otoczeniu kuli ziemskiej nazywany jest ogólną cyrkulacją atmosfery. Polega ona na przemieszczaniu się wielkich mas powietrza o określonych cechach. Słuchając prognozy pogody często słyszymy o napływie ciepłych lub chłodnych, wilgotnych bądź suchych mas powietrza. I to właśnie te masy kształtują stany atmosfery na danym obszarze. SCHEMAT OGÓLNEJ CYRKULACJI ATMOSFERY Więcej na temat ogólnej cyrkulacji atmosfery możesz dowiedzieć się tutaj (program gimnazjum).
	Czy pogoda i klimat zależą tylko od rodzaju napływających mas powietrza? Stany atmosfery zależą przede wszystkim od rodzaju napływających mas powietrza. Natomiast to jakie masy powietrza napłyną nad dany obszar uzależnione jest od czynników klimatotwórczych, do których zaliczają się: szerokość geograficzna, ukształtowanie terenu, wysokość nad poziomem morza, odległość od morza, prądy morskie, działalność człowieka. Więcej na temat czynników klimatotwórczych możesz dowiedzieć się tutaj (program gimnazjum).
	Jakie strefy klimatyczne występują na Ziemi?  Obszar kuli ziemskiej podzielony został na strefy klimatyczne oraz typy klimatu. Głównym kryterium tego podziału są temperatury powietrza i opady atmosferyczne, a w szczególności ich roczny przebieg. Zmiany tych 2 składników klimatu bardzo często przedstawiane są na jednym wykresie – patrz obok. Na jego podstawie można wyróżnić m.in. okresy cieplejsze (lata) i chłodniejsze (zimy), a także pory suche i wilgotne (deszczowe). Na kuli ziemskiej wyróżniono 5 rodzajów stref klimatycznych: równikową, zwrotnikową, podzwrotnikową, umiarkowaną, okołobiegunową (polarną). Ich rozmieszczenie przedstawia mapa poniżej. Warto zwrócić uwagę, że strefy te – podobnie jak strefy oświetlenia Ziemi – położone są symetrycznie względem równika. Mamy zatem jedną strefę równikową i po dwie strefy zwrotnikowe, podzwrotnikowe, umiarkowane i okołobiegunowe (polarne). W obrębie każdej strefy wyróżnione zostały typy klimatu, np. morski, kontynentalny, wilgotny, suchy itp. – zobacz mapę.
	A oto krótka charakterystyka poszczególnych stref klimatycznych. STREFA RÓWNIKOWA – cechuje się wysokimi temperaturami przez cały rok. Występują tu pory deszczowe, które wiążą się z górowaniem Słońca w zenicie (efektem tego są codzienne deszcze zenitalne). W pobliżu równika w ciągu roku mamy dwie pory deszczowe, a w klimatach podrównikowych (bardziej odległych od równika) – jedną. STREFA ZWROTNIKOWA – dominują tu klimaty suche i gorące (pustynne). Typy wilgotne zajmują niewielkie obszary wzdłuż wybrzeży morskich. STREFA PODZWROTNIKOWA – można tu już wyróżnić znane nam pory roku: wiosnę, lato, jesień i zimę. W typie wilgotnym –śródziemnomorskim – lata są zazwyczaj gorące i suche, a zimy niezbyt chłodne i przeważnie deszczowe. Typ suchy klimatu podzwrotnikowego jest podobny do klimatu zwrotnikowego, tyle że nieco chłodniejszy w okresie zimowym. STREFA UMIARKOWANA – Wyróżnia się w niej 3 główne typy klimatu: morski, kontynentalny i przejściowy. Typ morski charakteryzuje się zwiększoną ilością opadów oraz mniejszymi wahaniami temperatury w ciągu roku. Typ kontynentalny to mała ilość opadów i duże wahania temperatury (zarówno roczne, jak i dobowe). W typie przejściowym okresowo zaznaczają się większe wpływy klimatów morskich bądź kontynentalnych. STREFA OKOŁOBIEGUNOWA (POLARNA) – notowane tam są niskie temperatury przez cały rok. Opady to przede wszystkim śnieg i jest ich raczej niewiele. Nie ma klasycznych pór roku, są za to trwające po kilka miesięcy dni i noce polarne. Oprócz klimatów strefowych na świecie występują też odmiany astrefowe – nie związane ze strefami oświetlenia. Przykładem tego mogą być klimaty górskie. W stosunku do obszarów położonych niżej, tereny górskie charakteryzują się niższymi temperaturami oraz zwiększonymi opadami.
	Czy wiesz, że?
	Najniższą temperaturę na Ziemi, powstałą w warunkach naturalnych, zmierzono w rosyjskiej stacji badawczej Vostok na Antarktydzie. W lipcu 1983 roku zanotowano tam –89° C. Natomiast temperatura najwyższa zmierzona została na Saharze w Libii w 1922 roku. Słupek rtęci osiągnął tam wtedy +58° C. Czerapundżi to miejscowość w Indiach znana z największych na świecie opadów. Roczne sumy przekraczają tam 11 000 mm – dla porównania w Polsce wartości te wynoszą średnio 600 mm. Najbardziej suchymi obszarami na Ziemi są wnętrza pustyń. Opady deszczu mogą się tam nie pojawiać przez kilka, a nawet kilkanaście lat. W ostanich latach taka sytuacja miała miejsce w Australii.

		powrót na początek strony
Zobacz także
		Pogoda Kontynenty i oceany Ziemi Strefy krajobrazowe
		Quiz "Klimat i krajobrazy"
		Meteorologiczne przyrządy pomiarowe Przykładowa mapa pogody Pogoda dla Polski