| W jaki sposób określa się położenie dowolnego punktu na Ziemi?  Jednoznaczne określenie położenia geograficznego dowolnego punktu na kuli ziemskiej jest możliwe dzięki
sieci umownych linii – południków i równoleżników – tworzących
siatkę geograficzną, która pokrywa powierzchnię Ziemi.
Wystarczy, że spojrzysz na dowolny globus, żeby się o tym przekonać.
|
 | Pamiętaj!!!
Południki i równoleżniki są liniami umownymi, dlatego nie szukaj ich na podwórku,
czy podczas spaceru w parku. |
| Co to są południki?  Południki to, jak już wspominaliśmy, umowne linie na powierzchni Ziemi, które łączą najkrótszą drogą biegun północny z południowym.
Zastanów się, ile takich południków może pokrywać powierzchnię Ziemi? Wyobraź więc sobie, że jest ich nieskończenie wiele.
Jednak ze względów praktycznych
na globusach rysuje się kilka, kilkanaście lub kilkadziesiąt południków (w zależności od skali globusa). Zbyt duża ilość linii siatki geograficznej zasłaniałyby właściwy obraz powierzchni Ziemi (np. rzeźbę terenu, miasta, rzeki itp.). Ponieważ wszystkie południki biegną najkrótszą drogą od jednego bieguna
do drugiego, zatem muszą mieć taką samą długość – jest ona równą połowie obwodu Ziemi, czyli wynosi ~20 000 km. |
| Jaki kształt mają południki? Aby odpowiedzieć na to pytanie wystarczy, że spojrzysz na dowolny globus (patrz rys. wyżej) i przyjrzysz się ramce (pałąkowi), na której jest on osadzony. To właśnie jest południk, który biegnie od bieguna do bieguna najkrótszą drogą przyjmując kształt półokręgu. Jednak najważniejszą cechą południków jest to, że wyznaczają kierunki PÓŁNOC i POŁUDNIE. Podróżując wzdłuż dowolnego południka, zawsze będziesz zmierzał w jeden ze wspomnianych kierunków. |
 | Podsumujmy!!! Cechy południków:
— zbiegają się w biegunach,
— jest ich nieskończenie wiele,
— wszystkie są równej długości (połowa obwodu Ziemi),
— mają kształt półokręgów,
— wyznaczają kierunki północ-południe. |
|  Co to są równoleżniki?
Równoleżniki to umowne linie
na powierzchni Ziemi, prostopadłe
do południków. Na pytanie – ile ich jest? – odpowiemy, że nieskończenie wiele. Zastanówmy się nad długością równoleżników. Czy podobnie jak południki wszystkie są tej samej długości? Popatrz na rysunek obok.
Wyraźnie widać, że równoleżniki mają różną długość. Im bliżej bieguna, tym są krótsze. |
| Uwaga!!! Bieguny są punktami, czyli teoretycznie można je nazwać "najkrótszymi równoleżnikami". |
| A gdzie znajduje się najdłuższy równoleżnik? Z całą pewnością w połowie drogi pomiędzy oboma biegunami. Ten najdłuższy równoleżnik to równik, a jego długość jest jednocześnie obwodem Ziemi i wynosi
~40 000 km. Przyglądając się rysunkowi powyżej, bardzo łatwo możemy określić kształt każdego równoleżnika. Wyraźnie widać, że są one okręgami (z wyjątkiem biegunów)
o wspólnym środku, przez który przechodzi oś Ziemi. Przypomnij sobie, która cecha południków była najważniejsza? Popatrz na rysunek
i odpowiedz na pytanie: Jakie kierunki świata wyznaczają równoleżniki? Każdy równoleżnik z wyjątkiem biegunów (dlaczego?) wyznacza kierunki WSCHÓD
i ZACHÓD. Podróżując więc wzdłuż dowolnego równoleżnika, zawsze będziesz zmierzał w jeden z tych kierunków. |
| Podsumujmy!!! Cechy równoleżników:
— są do siebie równoległe,
— jest ich nieskończenie wiele,
— wszystkie są różnej długości (im bliżej biegunów tym krótsze),
— mają kształt okręgów,
— wyznaczają kierunki wschód-zachód. |
 | Ćwiczenie Spróbuj znaleźć podobieństwa i różnice między południkami i równoleżnikami. |
| Uwaga!!! Siatka geograficzna narysowana na mapie to siatka kartograficzna. Pamiętaj,
że powierzchni kuli (globusa) nie można rozciąć i przedstawić na płaszczyźnie (mapie) bez zniekształcenia jej. Rysunek poniżej pokazuje taką właśnie powierzchnię globusa rozciętą wzdłuż południków i rozwiniętą wzdłuż równika. 
|
|  |
 | Czy wiesz, że? |
Pierwszą siatkę wykreślił już w II w. p.n.e. twórca systemu geocentrycznego Klaudiusz Ptolemeusz.
|
Słowa kluczowe:
